5 nhóm thuộc hội chứng kẻ mạo danh (Imposter Syndrome)

Biết nghi ngờ bản thân một cách chừng mực có thể giúp một người tự đánh giá thành tích và năng lực của mình một cách khách quan, tuy nhiên việc quá hoài nghi năng lực bản thân sẽ dẫn đến lo lắng và trầm cảm. Hiện tượng tâm lý này được gọi là hội chứng kẻ mạo danh, đặc trưng bởi sự thiếu tự tin dai dẳng dù đã đạt được những thành tựu rõ ràng.

Những cá nhân gặp phải hội chứng kẻ mạo danh thường cho rằng thành công của họ là do may mắn hoặc các yếu tố bên ngoài, và hạ thấp năng lực của bản thân. Cảm giác gian lận trong nội tâm này có thể dẫn đến lo lắng, sợ bị phát hiện và làm việc quá sức để chứng tỏ bản thân. Hội chứng này thường xuất hiện ở những cá nhân luôn đạt thành tích cao trong việc học tập, công việc hoặc có những thành tựu đáng kể, nhưng trong nội tâm liên tục phải đấu tranh với nỗi nghi ngờ bản thân.

Những người mang hội chứng kẻ mạo danh thường có nhiều mâu thuẫn nội tâm khi phải cố gắng hoàn thành xuất sắc mọi vai trò trong công việc và gia đình. Vì quá ôm đồm mọi thứ, nguồn năng lượng cạn kiệt dẫn đến tình trạng kiệt sức về cả thể chất lẫn tinh thần. Điều này kéo dài sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng công việc, và hạnh phúc gia đình. 

Năm nhóm thuộc Hội chứng kẻ mạo danh

1. Người cầu toàn (The Perfectionist)

Họ luôn tự đặt cho mình những tiêu chuẩn và mục tiêu rất cao và tự trách bản thân khi không đạt được các mục tiêu rất cao đó. Mọi việc đều phải hoàn thành và đạt chuẩn 100%. Chỉ một sai sót nhỏ sẽ khiến họ cảm thấy thất vọng về bản thân và cho rằng mình là kẻ thất bại. 

2. Chuyên gia (The Expert)

Họ tự thấy mình cần phải biết tất cả mọi thứ, và khi nhận ra có những điều họ không hiểu rõ, họ sẽ thấy xấu hổ. Họ thường xuyên cảm thấy căng thẳng, lo lắng hoặc chán nản vì cảm giác mình không đủ hiểu biết mặc dù trên thực tế, họ rất hiểu biết.

3. Người đơn độc (The Soloist)

Họ muốn thực hiện mọi thứ một mình và chỉ khi có thể giải quyết mọi từ đầu đến cuối, họ mới xem đó là thành tựu thực sự. Thói quen gánh tất cả mọi thứ trên vai không những nguy hiểm cho sức khỏe thể chất khi liên tục làm việc dẫn đến kiệt sức, mà về mặt tinh thần, họ có nguy cơ rơi vào tình trạng căng thẳng và lo âu. 

4. Thiên tài bẩm sinh (The Natural Genius)

Họ đong đếm năng lực bản thân thông qua việc hoàn thành nhiệm vụ dễ dàng và nhanh chóng như thế nào. Vì vậy khi gặp khó khăn thách thức họ dễ nản chí và đánh giá bản thân mình hết sức kém cỏi, đáng hổ thẹn. 

5. Siêu nhân (Superman)

Họ cảm thấy cần phải xuất sắc về mọi mặt. Chỉ cần bất kỳ một vai trò nào không xuất sắc như mong muốn, họ tự thấy hổ thẹn khi cho rằng đáng lẽ ra họ có thể xử lý tất cả một lúc, một cách hoàn hảo và dễ dàng. 

Cách đối mặt và vượt qua hội chứng kẻ mạo danh 

1. Ghi nhận những thành công của bản thân 

Khiêm tốn là một đức tính tốt, nhưng khiêm tốn đến mức tự ti không biết cách thừa nhận và coi trọng thành công của bản thân, thì bạn đang tự huỷ hoại chính mình. Những người mắc hội chứng kẻ mạo danh thường tỏ ra miễn cưỡng khi ai đó nhắc đến rằng thành công họ có được là do năng lực của họ, họ xem đó chỉ là may mắn thôi hoặc là do họ chỉ làm việc chăm chỉ. Hãy học cách dành thời gian để xác định cụ thể thành công của bạn là do những kỹ năng nào và bạn có thể xây dựng, phát triển thêm trong tương lai. 

2. Thu thập bằng chứng về thành tích

Thu thập bằng chứng về thành tích của bạn là một chiến lược quan trọng để chống lại hội chứng kẻ mạo danh và sự nghi ngờ bản thân. Bắt đầu bằng tổng hợp các bằng chứng hữu hình về thành tích của bạn, chẳng hạn như chứng chỉ, giải thưởng và phản hồi tích cực.

Viết nhật ký để ghi lại những dự án thành công, những cột mốc đạt được và những lời khen ngợi nhận được. Hãy ghi lại những trường hợp bạn đối mặt trực tiếp với thử thách và giành chiến thắng. Thường xuyên xem lại bộ sưu tập bằng chứng này để nhắc nhở bản thân về khả năng và sự tiến bộ của mình, giúp bạn dập tắt những nghi ngờ mà hội chứng kẻ mạo danh thường gây ra.

3. Nói chuyện với chính mình một cách tử tế

Hãy tập thói quen tự nói chuyện với chính mình bằng những lời động viên tích cực. Hãy nghĩ về những thứ bạn đã đạt được, và tại sao chúng lại quan trọng. Khi bạn cảm thấy mất tự tin vì một vấn đề nào đó, hãy nghĩ về điều bạn làm tốt trong các lĩnh vực khác của cuộc sống.  

Thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng những suy nghĩ tốt hơn: Hãy thách thức những suy nghĩ như “Tôi chẳng giỏi gì cả”. Thay vào đó, hãy yêu cầu bản thân nghĩ ra ba điều bạn giỏi.



4. Định nghĩa thành công một cách rõ ràng

Thông thường, những người có cảm giác mạo danh thường có suy nghĩ: tất cả hoặc không có gì. “Tôi phải luôn thành công trong mọi vai trò của mình.” Thay vì đặt ra một tiêu chuẩn phi thực tế về thành công tuyệt đối ở mọi vai trò, hãy nhận ra rằng thành công có nhiều mức độ và phụ thuộc vào bối cảnh.

Thiết lập các mục tiêu rõ ràng, có thể đạt được cho từng vai trò hoặc nhiệm vụ cụ thể. Hãy hiểu rằng những thất bại và thách thức là những phần không thể thiếu trong quá trình phát triển và chúng không làm mất đi những gì bạn đã làm được.

Bằng cách chia nhỏ thành công thành những phần có thể quản lý được và thừa nhận rằng đôi khi cũng có thể gặp phải những thất bại, bạn có thể nuôi dưỡng một quan điểm cân bằng hơn và giảm bớt áp lực của việc duy trì mức độ xuất sắc trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

5. Tập làm quen với thất bại

Khi phải đối diện với thất bại, hay không hoàn thành mọi việc một cách hoàn mỹ mọi lúc mọi nơi, hội chứng kẻ mạo danh thường khiến chúng ta cảm thấy căng thẳng, lo sợ, và nghi ngờ bản thân, rồi dần dần càng khó vượt qua những khó khăn thách thức xảy ra trong cuộc sống.  

Đối với các vấn đề phức tạp, hay khi chúng ta mới bắt tay vào giải quyết một nhiệm vụ được giao, rất hiếm khi nào mọi thứ đều suôn sẻ và đạt được kết quả tốt ở ngay lần thử đầu tiên. Hãy nhớ rằng việc thành công ngay lần đầu tiên không quan trọng bằng trải nghiệm và những điều bạn học được khi trải qua khó khăn vất vả - chuyện thất bại không có gì là đáng hổ thẹn. Chỉ cần bạn còn giữ nhiệt huyết và động lực để tiếp tục đứng dậy và thử lần nữa, bạn sẽ trở nên hoàn thiện hơn từng ngày. 

6. Tìm kiếm hỗ trợ từ bạn bè, đồng nghiệp và chuyên gia tâm lý 

Trò chuyện với một người bạn thân thiết, một đồng nghiệp đáng tin cậy, hay nhà tâm lý có thể đem lại rất nhiều điều hữu ích. Bạn sẽ nhận ra rằng một số đồng nghiệp của bạn cũng đã từng gặp những khó khăn tương tự và sự hỗ trợ về mặt tinh thần sẽ giúp cả hai bên có cách đối diện với khó khăn hiệu quả hơn.  

Họ có thể giúp bạn ghi nhận điểm mạnh của mình một cách đúng đắn, cũng như có những đánh giá khách quan về những mặt hạn chế của bạn xem nó có thực sự tệ như bạn nghĩ không, thông qua đó giúp bạn bạn có cái nhìn toàn diện hơn về năng lực bản thân mình để điều chỉnh, phát triển hơn.  

"Cố quá thì có ngày quá cố". Một người sẽ kiệt sức khi phải hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, vai trò mọi lúc mọi nơi. Bạn cần biết chính xác khi nào là đủ tốt để bạn có thể dừng lại khi đạt đến điểm đó. Điều này cho phép bạn tiếp tục bảo toàn năng lượng của mình cho những nhiệm vụ quan trọng khác như dành thời gian cho bản thân những người thân yêu.