ĐỜI SỐNG

Google tôn vinh bà Sương Nguyệt Anh - chủ bút báo nữ giới đầu tiên ở Việt Nam

By S. Reen

Google tôn vinh bà Sương Nguyệt Anh - chủ bút báo nữ giới đầu tiên ở Việt Nam

Trang chủ Google Doodle hôm nay là hình ảnh của bà Sương Nguyệt Anh. Vào ngày 1/2/1918, tờ báo Nữ Giới Chung, do bà Sương Nguyệt Anh làm tổng biên tập, đã xuất bản số đầu tiên

Sương Nguyệt Anh tên thật là Nguyễn Thị Ngọc Khuê (theo "Nguyễn chi thế phổ"), tuy nhiên tên ghi trên bia mộ lại là Nguyễn Ngọc Khuê, tự là Nguyệt Anh. Bút hiệu Sương Nguyệt Anh của bà có nghĩa là "Góa phụ Nguyệt Anh". Ngoài ra, bà còn ký nhiều bút hiệu khác như Xuân Khuê, Nguyệt Nga, Nguyệt Anh.

Sương Nguyệt Anh (1/2/1864 - 20/1/1921) sinh tại làng An Bình Đông, nay là xã An Đức, Ba Tri, Bến Tre. Bà là con gái thứ tư (gia tộc thường gọi bà là Năm Hạnh) của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.

Theo Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, thuở nhỏ, bà cùng người chị tên là Nguyễn Thị Xuyến, được người cha là Đồ Chiểu truyền dạy nên giỏi cả chữ Hán lẫn chữ Nôm. Khi cả hai khôn lớn, nổi tiếng tài sắc, được người quanh vùng ca tụng gọi là Nhị Kiều.

Năm 1888, Sương Nguyệt Anh 24 tuổi thì cha mất. Tri phủ Ba Tường đến hỏi bà làm vợ không được, nên mang lòng oán hận, tìm cách hãm hại. Để tránh tai hoạ, bà cùng gia đình người anh (Nguyễn Đình Chúc) chuyển sang Cái Nứa (Mỹ Tho) rồi dời về Rạch Miễu ở nhờ nhà ông nghè Trương Văn Mân. Ở đây, bà kết duyên với một phó tổng sở tại, góa vợ tên Nguyễn Công Tính, sinh được một bé gái tên là Nguyễn Thị Vinh. Năm con gái được 2 tuổi thì chồng mất. Từ đó bà thủ tiết nuôi con, thờ chồng và mở trường dạy chữ Nho cho học trò trong vùng để sinh sống. Bà thêm trước bút hiệu Nguyệt Anh một chữ "sương" (孀), thành "Sương Nguyệt Anh", có nghĩa là "Nguyệt Anh goá chồng".

Những năm 1906-1908, hưởng ứng phong trào Đông Du của Phan Bội Châu bà bán một phần điền sản và vận động quyên góp để giúp học sinh xuất dương sang Nhật du học.

Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Năm 1917, Sương Nguyệt Anh được một nhóm chí sĩ ái quốc mời làm chủ bút tờ Nữ giới chung nghĩa là "tiếng chuông của nữ giới". Tờ báo ra số đầu tiên ngày 1 tháng 2 năm 1918, với chủ trương nâng cao dân trí, khuyến khích công nông thương và nhất là đề cao vai trò phụ nữ trong xã hội. Nhưng trong tình hình xã hội phức tạp lúc bấy giờ, tầm ảnh hưởng của tờ báo này khiến quân Pháp e ngại. Tháng 7 năm 1918, tờ Nữ giới chung bị đình bản. Cũng ngay lúc này, người con gái độc nhất của bà (Nguyễn Thị Vinh) ngã bệnh qua đời.

Sau đó, bà lại được mời làm chủ bút tờ Đèn Nhà Nam (tờ báo cải biến từ Nữ Giới Chung) nhưng bà khẳng khái từ chối.

Ảnh: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Đầu năm 1919, Sương Nguyệt Anh rời Sài Gòn về ở với người em trai út là ông Nguyễn Đình Chiêm ở Ba Tri. Lúc này sức đã yếu, mắt lại bị bệnh rồi mù lòa nhưng bà vẫn tiếp tục nối nghề cha, dạy chữ Hán, làm thơ và làm thuốc chữa bệnh giúp đời. Sương Nguyệt Anh sáng tác nhiều, nhưng không gom thành tập. Nay chỉ còn tản mác một số bài thơ như Đoan Ngọ nhật điếu Khuất Nguyên, Tức sự, Chinh Phụ thi, Thưởng bạch Mai, Vịnh ni cô, Vua Thành Thái vào Nam, Cảm tác khi lính Việt đi Âu chiến…

Sương Nguyệt Anh mất tại làng Mỹ Chánh Hòa, thọ 57 tuổi và được an táng cạnh mộ cha mẹ, hiện nay thuộc Khu di tích nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre.

“Bà một tấm gương hoạt động cho phái nữ lưu; người ta không quên một cây bút rắn rỏi đã từng nêu trên tờ Nữ giới chung nhiều vấn đề lý thú về phận sự đàn bà đối với gia đình và xã hội. Trong buổi giao thời, phụ nữ nước nhà vừa ra khỏi khuê môn để tiếp xúc với văn hóa Âu Tây, bà Sương Nguyệt Anh rất xứng đáng là nữ sĩ tiền phong trên đất Việt” - GS. Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ danh nhân tự điển.