Thời trang phi nhị giới

Ảnh-:Harper Bazzar's

Bỏ qua những tranh cãi về đồng giới, dị giới, hãy nói về cách thời trang phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận về giới. Và ngược lại, người dùng cũng đang sử dụng thời trang để thể hiện trải nghiệm và cái tôi của mình. Những gì họ mặc lên người không đơn giản là phong cách cá nhân (style), đó còn là cái tôi (identity) của mỗi người.

Phi nhị giới (non-binary) là một danh từ nhằm để mô tả những người vượt lên hay tách biệt khỏi sự phân loại về giới truyền thống, bất kể bản dạng giới của họ là gì. Những cá nhân thể hiện sự vượt ra khỏi quy chuẩn về giới bằng cách không tuân theo những hạng mục của đàn ông hay phụ nữ. Họ thường muốn được gọi là “they” chứ không theo nhân xưng he/she (anh ấy/cô ấy).

Thực ra quần áo không có giới tính

Về bản chất, thời trang, quần áo là vải vóc. Vải vóc thì không có giới tính. Chính chúng ta, con người, nghĩ ra luật lệ để chia rõ loại vải vóc nào được dành cho đàn ông, và loại nào dành cho đàn bà. Nhưng chính những luật lệ này cũng chỉ có tính ước lệ, vì nếu nhìn vào lịch sử thế giới thì hầu hết thời gian, đàn ông và đàn bà, tính nam và tính nữ đều mặc những loại quần áo khá giống nhau.

Thời Trung Cổ ở Châu Âu, đàn ông và đàn bà mặc bộ đầm tunic. Đàn bà thì mặc đầm dài đến cổ chân, đàn ông thì quá đầu gối. Ai giàu có hơn thì mặc đầm nhung, lụa, ai nghèo hèn thì may đầm từ len cừu, hoặc vải linen. 

Ảnh: Vua Henry VIII (1491-1547) Vương Quốc Anh

Đến thời đại Victoria, đàn ông vẫn có thể mặc váy, đội tóc giả, trang điểm cầu kỳ. Thực chất, cứ người đàn ông nào càng ăn mặc cầu kỳ, hoa hoè hoa sói, màu mè đỏm dáng lại càng chứng tỏ họ có tiền và quyền lực (Victoria & Albert Museum).

Cuối cùng, cuộc Cách mạng Công nghiệp ở Châu Âu đã chia rõ hơn về giới tính của trang phục. Đàn ông mặc đồ suit, đàn bà mặc váy. Và với chủ nghĩa thực dân của Châu u lan ra khắp thế giới, sự thay đổi này trở nên toàn cầu. Đàn ông ở Nhật Bản bắt đầu mặc suit đi làm và chỉ mặc kimono khi ở nhà. Ở Indonesia và các khu vực Nam Á, váy quấn sarong vốn dành cho cả đàn ông và đàn bà cũng bị thay thế bởi Tây phục.

Sự trỗi dậy của phong trào nữ quyền và LGBTQ+

Những năm 1970, khi phong trào đòi quyền lợi cho phái nữ, cho người đồng tính trở nên thực sự mạnh mẽ, kéo theo đó là sự chống cự lại vai trò của từng giới (gender roles.) Và tất nhiên là kéo theo câu hỏi về thời trang: tại sao phải chia những gì chúng ta mặc lên người là nữ tính hay nam tính, khi mà chính giới tính của con người không hề đi theo quy chuẩn nhị giới?

Thời trang của những thập kỷ này cũng thể hiện phong trào đòi quyền bình đẳng của thời đại. Những xu hướng thời trang khiêu khích phản ánh làn sóng chính trị giới tính (gender politics) và cuộc cách mạng tình dục trở nên phổ biến hơn (Quartz). Xu hướng unisex được bình thường hoá. Phụ nữ mặc quần dài đi làm. Cả đàn ông lẫn đàn bà đều thích để tóc dài, quần loe, màu sắc và hoa văn sặc sỡ. David Bowie, Madonna, Boy George, Prince… trở thành biểu tượng thời trang bình đẳng và phi giới tính.

Ảnh: Mic

Tất cả đều thật rực rỡ và phóng túng cho đến giữa những năm 1980 khi phong trào Unisex dần bị bỏ rơi và thời trang trở về với chiếc váy quấn đầy nữ tính của Diane von Furstenberg và những cô người mẫu Victoria Secret nóng bỏng.

Sự thoái bỏ nhị giới trong thời trang

Cách giới thời trang trở nên ngày một ám ảnh hơn với sự thoái bỏ khuôn khổ nhị giới những năm trở lại đây có vẻ thực dụng và gắn với chính trị nhiều hơn. Khi càng nhiều người “come out” với bản dạng giới của họ và chia sẻ trải nghiệm trải nghiệm phi nhị giới một cách công khai trên mạng xã hội, thì từ thảm đỏ Hollywood cho đến sàn diễn thời trang, chúng ta cũng nhìn thấy những thiết kế bẻ cong giới tính (gender-bending).

Ảnh: Vogue

Năm 2016, Gucci không còn trình diễn bộ sưu tập riêng dành cho nam và nữ nữa, mà sẽ kết hợp chúng thành cùng một bộ sưu tập. Sau đó lần lượt là Balenciaga, Salvatore Ferragamo, Vetements, Burberry, Calvin Klein, Michael Kors, Kenzo, Givenchy, Saint Laurent, Bottega Veneta… Gucci giờ tràn ngập những thiết kế áo sơ mi gắn nơ và hoa cho người mẫu nam mặc, còn Prada cho ra mắt bộ sưu tập cả hai giới có thể diện trong năm 2019.

Ảnh: GQ UK

Quá trình thoái bỏ nhị giới còn vươn xa khỏi những sàn diễn và tuần lễ thời trang. Năm 2020, Harry Styles trở thành người đàn ông đầu tiên mặc váy lên bìa một tạp chí Vogue và trở thành trung tâm của một cuộc tranh cãi nảy lửa về cái gì gọi là nam tính hay nữ tính. Năm 2017, Vogue Pháp lần đầu tiên đưa một phụ nữ chuyển giới lên trang bìa trong lịch sử 97 năm của mình.

Ảnh: Page Six

Cái khác biệt của phong trào giới tính linh hoạt trong thời trang những năm gần đây là: nó không còn gào thét đòi quyền bình đẳng giới hay cách mạng tình dục như những năm 70 nữa. Nó công nhận rất rõ ràng rằng giới tính là có thật, nhưng không còn chia ra chỉ giới nam và giới nữ. Thời trang nên chấp nhận rằng mỗi cá nhân sẽ có định nghĩa riêng cho bản dạng giới của mình và ai cũng xinh đẹp, sáng tạo, tuyệt vời và độc đáo cả.

Sự vận động này của thời trang không chỉ dừng lại ở việc kết hợp bộ sưu tập nam và nữ, hay ai mặc váy đi ra đường

Điều này có nghĩa là sàn diễn thời trang sẽ có nhiều hơn những người mẫu chuyển giới, phi giới tính để mặc những thiết kế dành cho họ. Điều này có nghĩa là cơ hội dành cho những nhà thiết kế phi nhị giới sẽ mở rộng hơn. Điều này có nghĩa là trong những nhà may, xưởng thiết kế, họ sẽ phải thay đổi hình dáng cơ thể của manequin để có thể lên dáng một chiếc váy phù hợp với người chuyển giới. Điều này có nghĩa là những website bán đồ thời trang không thể chỉ đưa ra category dành cho nam và nữ được nữa. Điều này có nghĩa là trong những trung tâm thương mại sẽ cần có khu shopping và thay đồ phù hợp khách hàng phi nhị giới. Điều này có nghĩa là không còn đủ khi các thương hiệu ra mắt một vài thiết kế màu mè và nói, yes, tôi ủng hộ người đồng tính/chuyển giới/phi giới tính. Họ sẽ còn phải đưa đến những chiến dịch quảng bá, hoạt động CSR, và chiến lược tuyển dụng phù hợp với thời đại.

Ảnh: Max Papendieck | Elle

Câu hỏi còn lại được đặt ra là: liệu đây có là một xu hướng, hay là một giai đoạn thực sự chuyển mình và bình thường hoá cho phi nhị giới? Liệu việc đàn ông mặc váy và phụ nữ chuyển giới làm người mẫu có còn lên báo nữa không? Liệu 5 năm nữa chúng ta sẽ trở lại chiếc váy quấn của Diane von Furstenberg hay chuyển sang cuốn vải ra đường?

Chẳng ai biết được, nhưng dù sao đi nữa, chúng ta nên ăn mừng vì cái cảm giác tự do tự tại này sẽ còn tiếp tục trong thời trang.