Bí quyết quan trọng nhất để khởi nghiệp thành công

Cách đây đúng 10 năm, tôi đã thành lập doanh nghiệp đầu tiên của mình, mang tên Kitchen Art.

Khi đó, tôi đã dồn hết phần vốn liếng để dành được từ những năm đi làm ở Singapore để khởi nghiệp. Nghe có vẻ to tát nhưng lượng vốn đó khá ít ỏi, chỉ khoảng 500 triệu, vì suốt những năm đi làm ở Singapore tôi đã cố gắng trả hết nợ học phí 4 năm Đại Học nên cũng không dành dụm được nhiều. Tôi đã tính nhẩm để thành lập công ty, có đủ vốn nhập hàng, xây cửa hàng, văn phòng và thuê nhân sự đầu tiên, tôi sẽ cần hơn 2 tỷ. Và như vậy, 500 triệu của tôi chỉ đủ cho 25% số vốn đó.

Khi đó còn chưa có khái niệm “gọi vốn”, nên tôi đơn giản chỉ rủ thêm vài người bạn tôi quen từ Đại Học để góp vốn cùng tôi sao cho đủ số tiền còn thiếu. Thế là Kitchen Art - KA (kitchenart.vn) ra đời. Đến ngày hôm nay, dù vốn điều lệ công ty đã tăng gấp 4, 5 lần, nhưng số cổ đông không những không thêm mà còn giảm đi. Trong thời gian công ty tăng trưởng từ mức doanh thu một vài tỷ một năm đến mức trên 10 tỷ/năm, tôi không những không gọi thêm vốn từ bên ngoài, mà còn dần dần tăng phần sở hữu của mình lên. Năm nay KA đang trên đà đạt doanh thu triệu đô/năm, tôi vẫn là giám đốc điều hành và cổ đông sáng lập lớn nhất. Điều này có thể khó tin với đa số startup ngày nay, khi họ nghĩ họ cần bơm vốn theo nhiều đợt Seeding, Series A, B, C… thì mới đủ tiềm lực để thành công, mà không hề nghĩ là bất cứ doanh nghiệp nào để thành công cũng chỉ cần hai thứ: đó là THỜI GIAN và SỰ KIÊN ĐỊNH.

Hai từ này nghe thật kém hấp dẫn phải không? Nó quá đơn giản đến mức khó tin. Nhưng chính những điều đơn giản nhất, lại khó làm nhất, và dễ bị lãng quên nhất. Khó hơn cả việc gọi vốn, là sự kiên trì để duy trì kinh doanh năm này qua năm khác ngay cả khi chưa thấy kết quả. Khó hơn cả việc ra mắt thị trường thành công, là sự chăm chỉ và bền bỉ để lặp đi lặp lại những việc nhỏ nhặt hàng ngày và chú ý từng tiểu tiết để dần xây nên từng viên gạch cho doanh nghiệp của mình không chỉ lành mạnh mà còn bền vững.

Nhiều người thích khởi nghiệp để được tự do, được làm chủ, hoặc được đón nhận sự vinh quang của một “nhà sáng lập”, mà lại không muốn phải nhúng tay vào những việc đơn điệu, nhàm chán hay mệt nhọc mỗi ngày như việc nghiên cứu dữ liệu, viết nội dung quảng cáo, quản lý mạng xã hội, quản lý nhân viên, theo dõi hành vi khách hàng, cân đối dòng tiền, chi tiêu… Tuy nhiên thành công của một doanh nghiệp lại hoàn toàn phụ thuộc vào những việc nhỏ và “tầm thường” mỗi ngày đó. Nếu mỗi một hành động dù bé nhất, bạn vẫn làm đúng theo giá trị sống và mục tiêu lớn của mình (một mục tiêu không mang tính chất cá nhân mà lớn hơn chính bạn), thì về lâu về dài, chắc chắn doanh nghiệp của bạn sẽ thuận lợi và thành công. Và tương tự, lý do lớn nhất để thất bại, chính là khi chúng ta mất kiên trì và dừng lại quá sớm, hoặc khi chúng ta đi chệch hướng, không còn làm theo đúng giá trị sống và mục tiêu lớn lao mình đã đặt ra ban đầu - khi chúng ta không còn hành động theo “Vì Sao” (WHY) của mình. 

Khi tôi cùng toàn thể nhân viên KA cùng đi nghỉ dưỡng tại một resort 5 sao ở Đà Nẵng nhân kỷ niệm công ty 10 năm tuổi, tôi đã dành thời gian để suy ngẫm về chặng đường 10 năm vừa rồi của công ty mình đã sáng lập khi còn chưa có khái niệm gì về kinh doanh hay khởi nghiệp. Đã nhiều lần tôi tưởng sẽ không thể đi tiếp, vì công ty cạn tiền để nhập hàng mới, hay vì không đủ tiền để trả lương cho nhân viên, hoặc những lúc không nhìn được tiếp là sẽ lấy đâu ra đủ doanh thu để duy trì kinh doanh. Mỗi khoảnh khắc đó, sự cám dỗ của việc đầu hàng đôi khi cũng hấp dẫn, nhất là khi bố mẹ tôi khuyên nhủ “Đóng cửa cho đỡ mệt mỏi”.

Nhưng sau đó, tôi lại tự hỏi mình "nếu dừng lại, mình sẽ hạnh phúc hơn không?". Câu trả lời thường là không. Điều khiến tôi hạnh phúc nhất, không phải là kiếm được tiền hay thành công, mà lại là việc đến văn phòng làm việc với team mình mỗi ngày để nghĩ ra giải pháp mới, ý tưởng mới cho sản phẩm hay ho tiếp theo có thể phục vụ khách hàng của mình. Nên tôi cứ đi tiếp. Nếu không trả được lương, tôi xin nợ lương - thường là 1 đến 2 tháng thì nhân viên tôi vẫn hỗ trợ và thông cảm. Nếu cần tiền, tôi lại tìm cách tạo ra một chương trình sale nào đó hấp dẫn để chuyển hàng hóa trong kho thành tiền mặt. Và nếu như số tiền cần để nhập hàng mới quá lớn so với khả năng trả của công ty, tôi lại nghĩ đến các phương án vay tiền để xoay sở. Cứ như vậy, tôi và KA vượt qua từng chặng khó, từ năm này sang năm khác… trong vòng 6, 7 năm. 

Đến năm thứ 8, sự ủng hộ từ cộng đồng nấu ăn tôi gây dựng cho KA từng ấy năm mới đủ mạnh để đẩy KA lên một tầm thương hiệu mới. Dù có nhân viên marketing, nhưng tôi vẫn tự làm khá nhiều nội dung để chia sẻ với cộng đồng, vì chính tôi luôn mong muốn họ có thể nấu ăn được một cách tiện lợi, ngon miệng và lành mạnh nhất! Tôi đã coi họ như những người bạn mà tôi có thể giúp đỡ. Từ những hành động đơn giản nhưng bền bỉ như vậy, tôi đã hình thành những cộng đồng sôi nổi, nay đã gần 140.000 fan trên page Facebook và hơn 200.000 thành viên trong các nhóm Facebook nấu ăn khác nhau. Điều này đã khiến cho cửa hàng KA được chú ý đến bởi Hiệp Hội Gia Dụng Quốc Tế (IHA). Họ đến thăm quan cửa hàng chúng tôi, phỏng vấn tôi, rồi bất ngờ trao giải cho KA là cửa hàng bán gia dụng đột phá của Đông Nam Á năm 2019. Nhờ đó tôi được tài trợ sang Mỹ dự triển lãm gia dụng quốc tế IHA - và từ đó tôi thiết lập thêm những mối quan hệ chiến lược với các thương hiệu gia dụng lớn ở Mỹ. Mỗi sản phẩm mới tôi đem về, lại như một đòn bẩy mới cho công ty. Giờ đây, chúng tôi đã tăng gấp đôi lượng nhân viên, và doanh thu mỗi năm cũng tăng gấp đôi so với năm trước.

Vậy đó, tất cả những gì chúng tôi có ngày hôm nay, đều là nhờ sự bền bỉ, kiên định, và lặp đi lặp lại những hành động, những nỗ lực nhỏ bé mỗi ngày của tôi và tập thể nhân viên của tôi. Không có những ngày tạo nội dung, gây dựng cộng đồng, thử nghiệm vô số công thức nấu ăn để đăng lên mạng, trả lời từng câu hỏi về nấu ăn, cách dùng sản phẩm, tìm mọi cách để giải quyết các vấn đề cho những người làm bếp, thì đã không có sự tin tưởng mà KA có được với cộng đồng phụ nữ nói chung và cộng đồng nấu ăn nói riêng ngày hôm nay. 

Bạn không cần phải có một cổ đông chiến lược, hay có gia đình giàu có để tài trợ dự án kinh doanh của bạn. Đây chính là yếu tố ngăn cản lớn nhất đối với nhiều người khi chưa dám tự khởi nghiệp - khi họ nghĩ họ chưa có đủ vốn để bắt đầu. Thực tế, ai cũng có “một quỹ đầu tư” đằng sau mình. Đó chính là thời gian. Chừng nào bạn có thời gian, có sức khỏe, thì bạn có thể tạo ra giá trị, có thể hành động, có thể đuổi theo những ý tưởng tuyệt vời khi nó đến với mình. Hãy kết hợp việc ưu tiên đầu tư thời gian vào giấc mơ của mình với sự kiên định để ngày này qua ngày khác lặp đi lặp lại những hành động cần thiết để hiện thực hóa giấc mơ đó. Chỉ khi làm như vậy một cách nhất quán, và đủ lâu dài, công ty bạn tất yếu sẽ dần dần tăng trưởng đến một mốc mà không ai có thể phủ nhận là nó đã thành công. 

Bạn vẫn chưa tin ư? Vậy thì hãy tìm hiểu lại khái niệm “lãi gộp” khi chúng ta gửi tiền vào tài khoản tiết kiệm trong ngân hàng. Gửi tiết kiệm càng lâu, lãi suất tiết kiệm sẽ càng cao, và số tiền bạn gửi qua càng nhiều năm, sẽ càng tăng giá trị. Có một sự thật, rằng chỉ cần mỗi ngày bạn bỏ 5 đô vào một tài khoản tiết kiệm có lãi tiết kiệm là 10% một năm, thì sau 50 năm, bạn sẽ có hơn 2 triệu đô - nhiều hơn nhiều số tiền bạn có thể tích nếu chỉ bỏ vào lợn của mình (5 đô một ngày sau 50 năm sẽ chỉ là 90.000 đô trong con lợn của bạn). Đó chính là sức mạnh của lãi gộp, khi lãi con cứ tiếp tục sinh lời trên lãi mẹ, và cứ như thế tiếp, càng lâu, sẽ càng nhiều.

Khái niệm này quen thuộc trong tài chính cá nhân nhưng lại ít được nghĩ đến trong kinh doanh. Bởi trong kinh doanh, mỗi một hành động đúng đắn, dù bé đến mấy, chỉ cần nó vẫn hướng về giá trị tích cực mà bạn muốn đem lại cho xã hội, thì nó sẽ không đơn thuần là một hành động, mà nó mang theo nó một “lãi suất” có thể cộng dồn vào những hành động đúng đắn khác của bạn mỗi ngày. Cứ như vậy, qua thời gian càng lâu, sức mạnh của công ty bạn sẽ càng mạnh - không chỉ về tài chính, mà cả về tầm ảnh hưởng, về thương hiệu, về con người… Đây là điều duy nhất tôi có thể giải thích cho sự thành công của công ty tôi sau 10 năm, mặc dù không hề có nhà đầu tư lớn, có nguồn vốn vô tận, hay có một lợi thế gì đặc biệt về kinh doanh. 

Trong suốt 10 năm qua, tôi đã dần dần tăng được phần sở hữu của mình từ 25% lên gần 40% - và đó cũng là một lý do lớn khiến tôi thấy động lực để tiếp tục, để đưa KA đến ngày hôm nay bằng chính tiềm lực của mình. Vì khi mọi thứ trong công ty nằm trong sự kiểm soát của mình, thì mình thua mình chịu, không sợ ai trách, nhưng mình cũng có khả năng làm theo ý mình và linh cảm của mình mà không phải giải thích, chứng minh với ai là đúng, để đưa công ty đến những nơi mà người khác không thể làm được. Hay nói cách khác, khi có nhiều cổ đông hay người đồng hành, chúng ta dễ dàng ỷ lại hoặc đẩy trách nhiệm sang người khác khi kinh doanh không thuận lợi. Nhưng khi chỉ có mình vừa là cổ đông lớn nhất, vừa là người điều hành, thì mọi trách nhiệm nằm trong tay mình - và tất cả nằm ở việc mình có “dám” dấn thân làm hết mình hay không. Dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng rất nhiều startup ngày nay vẫn chưa làm được điều này, khi họ nghĩ phải kêu những nhà đầu tư hay quỹ đầu tư có tiếng vào đầu tư để “thơm lây”, hay khi một startup nhỏ tí nhưng có một dàn co-founder hùng hậu để “san sẻ” trách nhiệm, nhưng rồi đều có một kết cục tương tự là “cổ đông tan rã do bất đồng ý kiến”. 

Dù tôi luôn là người tin vào sức mạnh của “teamwork”, nhưng riêng với việc lãnh đạo một startup từ thời kỳ “sơ sinh” đến lúc trưởng thành, thì cần một sự lãnh đạo thật nhất quán, bền bỉ, kiên trì từ một người hiểu rõ giá trị và sứ mệnh của doanh nghiệp mình, để thể hiện nó trong từng hành động nhỏ nhất. Tôi đã từng có các co-founder, có các nhà đầu tư, và cả quỹ đầu tư trong những start up khác của tôi… nhưng rồi họ đều không ở bên tôi đến cùng. Đơn giản là vì không ai có đủ sự kiên nhẫn để đi đến cùng như tôi, vì ai cũng nghĩ kết quả cần đến nhanh hơn, thay vì để cho doanh nghiệp tự lớn lên và tăng trưởng theo trình tự tự nhiên của nó. Trong quá trình làm KA, tôi đã khởi nghiệp dự án khác mang tên KAfe, và dù có số vốn đầu tư “khủng” hơn rất nhiều so với KA, nhưng giờ thì ai cũng biết là công ty nào vẫn còn đứng và công ty nào đã tan rã. Vì vậy, riêng với KA, tôi đã rút ra là tôi sẽ đi con đường này một mình, và tự duy trì nó cho đến lúc tôi không còn khả năng làm điều đó nữa, và tự nhủ rằng, thay vì gọi thêm vốn cho KA để kinh doanh “thoải mái” hơn, thì tôi sẽ đầu tư cho nó thời gian, thật nhiều thời gian, và dành cho nó thật nhiều sự kiên nhẫn để tăng trưởng một cách tự nhiên và nhất quán bằng từng hành động đúng đắn và tích cực của bản thân tôi và đội ngũ của tôi.

Và tôi hi vọng rằng, bạn cũng sẽ tìm được niềm tin ở bản thân để ưu tiên dành cho mình thật nhiều thời gian và sự kiên định cần thiết để làm nên bất cứ điều gì bạn muốn.