Khác với việc đi mua ngoài chợ, việc tự trồng tại nhà sẽ cho bạn cơ hội thưởng thức những quả cà chua tươi, ngon, sạch. Bên cạnh đó, quá trình chăm sóc cũng giúp bạn giải tỏa căng thẳng và gần gũi với thiên nhiên.
Lần đầu tiên tôi nhìn thấy cây cà chua là ngày khoảng 6,7 tuổi. Cây cà chua mọc một mình giữa một khoảng vườn ngổn ngang gạch vữa, lại đậu có đúng một quả. Tôi lượn qua lượn lại thăm dò cái cây lạ hoắc mấy vòng, hít hà thứ quả đỏ mọng rồi còn cầm cả cà chua trong nhà ra để so sánh. Hết bấy nhiêu bước tôi mới dám chắc đó đúng là cây cà chua. Vì trước đó tôi tưởng cà chua phải mọc trên cây cao và to như cây roi hay ổi cơ. Đúng là trẻ con thành thị, những kiến thức về thiên nhiên và tự nhiên chỉ thường được đọc trên sách báo.
Sau này tôi yêu thích nghịch đất trồng cây. Lần đầu tiên khi có một khoảnh đất nhỏ chỉ rộng bằng cái bồn tắm, tôi rất hào hứng và chọn trồng cà chua.
Cà chua (họ Solanaceae) rất dễ trồng bởi sức sống mãnh liệt và sự phổ biến của chúng. Cho tới trước cuối thế kỷ 19 khi pizza được phát minh và ưa thích rộng rãi ở châu Âu, cà chua vẫn được cho là một loại quả độc gây nên cái chết của nhiều người trong giới quý tộc. Nguyên nhân gây bệnh thực chất là ngộ độc chì, do acid từ cà chua làm chì từ bát đĩa thời bấy giờ bị thôi ra và tích tụ trong cơ thể người.
Cây cà chua nói chung có thể chia làm 2 nhóm, cây thân leo hoặc cây thân lùn. Cây thân leo sẽ phát triển không ngừng và cho quả liên tục trong khi cây thân lùn, đúng theo tên của chúng, chỉ cao tới một độ nhất định khoảng 1 mét và tập trung đậu rất nhiều quả một lần rồi thôi. Ta khó có thể phân biệt được loại cây nếu chỉ nhìn vào quả cà chua. Cách duy nhất để biết chính là tiến hành trồng cây. Bạn đã sẵn sàng chưa?
Chuẩn Bị
Cũng như tất thảy các loại cây khác, cây cà chua cũng cần đất tốt, đủ nước và ít nhất 8 tiếng ánh sáng trực tiếp mỗi ngày. Đất trồng cà chua cần thiết có nhiều dưỡng chất vì đây là loại cây phàm ăn. Bạn chuẩn bị đất trồng bằng cách trộn phân hữu cơ (phân trùn quế, phân bò, gà ủ hoai) và đất màu tỉ lệ 1:2 và lấp đầy đến lưng nếu trồng trong chậu. Chậu trồng cà chua cần có đường kính tối thiểu 40cm vì cây phát triển rất mạnh và cần nhiều không gian sau này.
Gieo Hạt
Để gieo hạt, bạn chỉ cần cắt lát quả cà chua rồi vùi xuống đất sâu 1cm và tưới nước đều đặn là xong. Từ 7 tới 10 ngày trong điều kiện trên 15 độ, hạt cà chua nảy mầm rất nhanh và dày đặc. Lúc này bạn cần mạnh dạn cắt bỏ cây con, chỉ để chừa lại 1 tới 2 cây để tập trung chăm sóc chúng cho tốt.
Tỉa Và Chăm Sóc
Sau từ 1 tới 2 tháng, bạn tiến hành bón lót trực tiếp vào chậu cây để thúc cho cà chua mau lớn. Một điều thú vị ở cây cà chua là khả năng phát triển rễ trực tiếp từ thân cây, vậy nên bạn vùi thân cà chua càng sâu thì sau đó chúng mọc lên càng khỏe. Khi ấy rất cần thiết tạo khung đỡ cho tán lá ngày càng dày của chúng.
Có nhiều cách tỉa ngọn để điều chỉnh hướng phát triển của cây. Tôi thường loại bỏ các nhánh phụ mọc ở nách lá để cây tập trung mọc cao hơn. Nếu trồng cây trong nhà, bạn có thể chọn cách cắt ngọn cà chua để khuyến khích cây cho ra nhiều nhánh phụ và làm cho cây thấp, đồng thời xum xuê hơn. Hoặc bạn cũng có thể chọn cách không làm gì cả, để cây tự mọc theo cách nó muốn, miễn là cây khỏe.
Tỉa ngọn thì ngẫu hứng là vậy, tỉa lá lại quan trọng và có phần bắt buộc hơn. Sau 2 tới 3 tháng, cây sẽ có nhiều cành, lá mọc chen chúc nhau, khi ấy việc tỉa lá rất cần thiết để giữ cho gốc cây được thông thoáng, tránh các loại bệnh nấm do độ ẩm cao. Bạn có thể cắt bớt lá già, lá từ phần gốc cho tới chùm hoa đầu tiên, nhất thiết phải loại bỏ những lá mọc dài chạm đất do chúng có khả năng bị nhiễm bệnh từ đất nhiễm nấm. Cũng cần lưu ý không nên tỉa quá 40% tổng lượng lá của cây.
Lý thuyết là thế, nhưng mỗi lần tôi cầm kéo lên tỉa cà chua đều là những khi tôi làm việc theo kiểu ngẫu hứng. Xoẹt, xoẹt, xoẹt rất vui tay. Nhiều khi tôi ngẩng lên nhìn lại thấy cây cà chua trơ trụi, xơ xác vì bị tỉa quá đà, tôi chột dạ. Cũng may là cây cà chua rất “vị tha”, chỉ trong một tuần chúng đã ra nhánh mới và thật nhiều chùm hoa lúc lỉu.
Đuổi Sâu Và Bắt Bệnh
Dù lá và thân cà chua chứa một loại độc tố gọi là tropane alkaloid, chúng vẫn có khả năng bị tấn công bởi côn trùng gây hại như rệp hay sâu sừng. Để phòng tránh, bạn có thể trồng các loại cây có mùi hương nồng như húng, hoa cúc vạn thọ, tỏi, bạc hà,... để làm nhiễu mùi cây cà chua khiến côn trùng không tìm ra chúng. Các loại cây như rau dền, rau đay hay sen cạn (tên tiếng anh nasturtium, tránh nhầm với các loại hoa khác cùng tên tiếng Việt) giúp đẩy lùi rệp trên cà chua bằng cách hi sinh thân mình làm mồi nhử. Tránh trồng các loại cây họ brassica (bắp cải, su hào, súp lơ, cải kale,..), ngô, các loại cây cùng họ solanaceae (cà tím, cà pháo, khoai tây, ớt) để tránh cạnh tranh chất dinh dưỡng và ngăn ngừa lây bệnh chéo cho các cây cùng loài.
Một số triệu chứng thường gặp trên cà chua là cháy lá toàn diện (do ánh nắng quá mạnh và quá lâu), bệnh tàn rụi sớm (lá có đốm nâu viền vàng) hoặc bệnh thối đuôi dễ thấy ở phần quả. Như đã cùng tìm hiểu trong bài Hữu cơ nghĩa là gì? về các loại dưỡng chất cần thiết cho cây trồng, việc quả cà chua bị đen và thối phần đuôi là dấu hiệu cho thấy sự thiếu hụt về canxi của cây quan trọng cho việc tạo mới thành tế bào. Tuy nhiên, nguyên do cốt lõi trong trường hợp này lại thường là do cây không được tưới đủ nước, dẫn tới khả năng hấp thụ canxi từ đất bị ảnh hưởng. Ngược lại, khi lượng nước tưới tăng đột biến, ví dụ như khi trời mưa bão, quả cà chua đã và đang chín dễ bị nứt cho lượng nước bơm vào trái vượt xa khả năng chứa của vỏ cà chua vốn đã rất mỏng. Chính vì vậy, khi có tin trời mưa, tôi thường tranh thủ ra vườn hái cà chua để bảo quản chúng được lâu hơn.
Thu Hoạch
Phần thú vị và mong chờ nhất đã tới! Cà chua ở Việt Nam có thể được trồng và cho quả 3 vụ mỗi năm. Cà chua sau khi hái có thể bảo quản được khá lâu tới 1 tháng trong điều kiện thoáng gió và mát mẻ. Nếu bạn có lỡ thu hoạch quá sớm, có một cách dân gian rất hữu hiệu để ép cà chua chín là cho chúng vào thùng gạo hoặc bọc chúng chung với vài quả chuối hoặc táo chín. Khí ethylene C2H4 sản sinh từ hoa quả chín sẽ thúc đẩy cà chua chuyển sang màu đỏ. Lưu ý mẹo này chỉ giúp thay đổi hình thái cà chua chứ không có khả năng tăng giá trị dinh dưỡng cho chúng.
Nếu có ý định trồng cây, làm vườn, tại sao bạn không thử trồng một cây cà chua cho riêng mình? Tôi xin hứa rằng bạn sẽ gặt hái được rất nhiều niềm hứng khởi và sự lạc quan khi cây của bạn lớn dần và cho trái. Tôi xin được đồng hành cùng bạn trong trải nghiệm mới mẻ và thú vị này!
About the author
Hoàng Hà
