Những ngày rong chơi ở Sa Đéc

Sa Đéc (thuộc tỉnh Đồng Tháp) là thành phố khó có thể dành cho những người sống vội, đó cũng là lý do mỗi lần cần tìm một “nơi chốn” ngắn ngày từ Sài Gòn, tôi luôn tìm về Sa Đéc, để ngồi bên dòng sông và để hòa mình vào nhịp sống vùng đất đồng bằng sông Cửu Long bình yên đầy hoài niệm này. 

Tôi nghe về Sa Đéc nhiều năm về trước khi đọc cuốn tiểu thuyết danh tiếng Người tình của nữ văn sĩ người Pháp Marguerite Duras. Duras mang đến văn đàn Pháp những hơi thở mới từ vùng đất xa xôi trù phú miền đồng bằng sông Cửu Long Việt Nam, địa danh hoang sơ, bí ẩn, lạ lùng nhưng cũng đầy chất thơ, tất cả những điều này đều có thể gợi về một thành phố tỉnh lị bé nhỏ mang tên Sa Đéc. 

Sa Đéc Của Marguerite Duras

Đến giờ tôi vẫn thắc mắc, là Sa Đéc mang đến cho chúng ta nữ văn sĩ nổi tiếng nước Pháp Marguerite Duras, hay chính Duras mới mang khiến Sa Đéc trở thành vùng đất trong mơ với rất nhiều trái tim yêu cái đẹp. Câu hỏi ấy chỉ có thể được tìm thấy khi tôi quyết định đã đến lúc mình nên ghé đến Sa Đéc đầu tiên trong chuyến đi phượt Mê Kông cùng một người bạn. Đó là câu chuyện của nhiều năm về trước. Mỗi lần đến Sa Đéc, tôi có những lý do riêng. Ở tuổi 23 khi những hình ảnh Duras miêu tả về mảnh đất miền Tây nơi bà sống những năm tháng niên thiếu của mình liên tục lặp lại trong cuốn sách yêu thích, tôi đến với Sa Đéc vì sự tò mò. Tôi muốn nhìn thấy trường tiểu học nơi mẹ bà từng là hiệu trưởng, tôi muốn nhìn thấy “tòa lâu đài màu xanh” như cách bà gọi ngôi nhà của “người tình” giàu có, hơn tất cả, tôi muốn nhìn thấy dòng sông của bà. Một dòng sông hoang dại, vĩ đại và nên thơ như cách Duras ghi nhớ thậm chí đến những năm cuối đời ở Paris.

Cách đây nhiều năm, Sa Đéc (Đồng Tháp) vẫn là một vùng đất xa lạ trên bản đồ du lịch, hầu hết những người biết đến Sa Đéc cũng có lý do giống tôi: vì trót mê một cuốn tiểu thuyết. Vì thế khi tìm đến thành phố sau 6 tiếng chạy xe máy, tôi có cảm giác Sa Đéc vẫn còn đang trong cơn ngái ngủ trong ráng chiều tà, mọi chuyển động của thành phố dường như thả lỏng hơn, chậm rãi hơn, nhất là trên con đường Nguyễn Huệ dọc bờ sông. Dường như mọi người dân Sa Đéc đều sẽ hẹn hò cuối ngày ở đây, ăn uống chuyện trò và ngắm nhìn hoàng hôn rơi xuống những căn nhà cổ kính có kiến trúc Đông Dương điển hình phía bên kia cầu Quay. Dòng sông nhanh chóng chuyển màu sang sắc thái khác, từ màu đỏ nặng phù sa phút chốc nhuốm ráng vàng, rồi nhanh chóng ngả sang màu tối phản chiếu lấp lánh ánh đèn từ ghe tàu và từ thành phố đang chuyển động xung quanh mình. Dù chỉ vô tình, đây lại là hình ảnh đầu tiên tôi lưu lại ở Sa Đéc – một buổi chiều hoàng hôn ở thị trấn xa lạ yên bình. 

Duras luôn nhớ da diết Sa Đéc, dù đây không phải nơi lưu giữ nhiều kỉ niệm hạnh phúc của bà. Và tôi nghĩ có lẽ cũng chỉ bởi những buổi chiều như vậy, khi con người dù có bận rộn mưu sinh đến mấy cũng muốn đắm mình vào thiên nhiên, và để sự biến chuyển thời gian ấy vỗ về tâm hồn mình. 

Sa Đéc Của Tôi 

Lần thứ hai về Sa Đéc là một chuyến đi thậm chí còn ngẫu hứng hơn. Cơn mỏi mệt từ sự bận rộn của nhịp sống đô thị Sài Gòn thúc giục một chuyến “đi trốn” đúng nghĩa, nhưng đi đâu, làm gì trong khi chỉ có hai ngày nghỉ. Tôi chọn Sa Đéc vì chợt nghĩ về khung cảnh một nhánh sông Mê Kông và nhịp chảy bình yên của nó. Chuyến xe bus giường nằm dài 4 giờ đồng hồ đưa tôi đến trung tâm thành phố, cách khách sạn tôi ở chỉ vài trăm mét. 

Sa Đéc buổi chiều hôm ấy nắng râm ran, và những ngày sau đó cũng râm ran như vậy từ quãng 6 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Sự ngái ngủ của thành phố này hẳn đến từ đây, vì chính tôi cũng trong cơn ngái ngủ chùng mình như vậy. Sa Đéc không phải là thành phố của những người vội vàng, tôi đã nghĩ như vậy khi ngồi ở góc quán cà phê ngay sát mép sông. Quán cafe có những bậc thang đưa người dân từ những ghe tàu chạy qua lên uống cốc café sữa đá hay trái dừa tươi, và cũng là nơi tôi ngồi làm việc mỗi ngày trong quãng thời gian ở Sa Đéc. 

Chỉ là một khúc sông, nhưng bạn có thể thấy bao điều, những thuyền xuôi thuyền ngược chở đủ mọi thứ nông, lâm sản: gạo, dưa hấu, gỗ, dừa, thậm chí ghe mua bán phế liệu với chiếc loa thùng chẳng khác gì cách những người mua bán phế liệu vẫn đạp xe trên phố hàng ngày. Chỉ một khúc sông, tôi chứng kiến hoạt cảnh đời sống sinh hoạt của người dân miền Tây, những tiểu thương, thợ thuyền, những đứa trẻ sống cùng cha mẹ mình trên “ngôi nhà thuyền” đang ngồi nhìn dòng sông trước mắt. Cũng ở chính khúc sông ấy, tôi chứng kiến sự biến đổi của đôi bờ mỗi buổi trong ngày: tươi tỉnh lấp lánh vào buổi sáng, tấp nập và xáo động vào quãng giữa ngày, lặng lẽ du dương trong màn đêm. Mê Kông là dòng sông chứa đựng nhiều điều bí ẩn, mà có lẽ nếu không dành thời gian quan sát, bạn sẽ khó có thể hiểu được những cuộc đời gắn mình với sông nước. Với tôi, nhịp sống ở Sa Đéc sẽ không thể trọn vẹn nếu không nói về đời sống diễn ra trên sông và đôi bờ của nó. 

Một Ngày Dành Cho Sa Đéc

Thường khách ghé thăm Sa Đéc sẽ chọn thuê xe máy hoặc xe đạp, nhưng lần này tôi chọn đi bộ. Cũng giống với nhiều khu phố cổ ở Việt Nam, trung tâm thành phố Sa Đéc được người Pháp quy hoạch tập trung, vì thế chỉ cần đi dọc khu vực đường Nguyễn Huệ hay Lê Lợi (hai bên bờ sông), tôi cũng có thể bắt gặp rất nhiều những ngôi nhà cổ có tuổi đời cả trăm năm. Phố cổ Sa Đéc gợi một màu sắc đầy hoài niệm, bởi những ngôi nhà với kiến trúc độc đáo, chịu ảnh hưởng đậm nét của nhiều nền văn hóa cộng hưởng như Hoa, Pháp, và miền Tây tuy vẫn còn đó nhưng đều đã nhuốm màu rêu phong và thời gian. Những ngôi nhà có kiến trúc shophouse đặc trưng Đông Nam Á nằm san sát nhau, rực rỡ những màu sắc của họa tiết gạch men, của những mảng tường bong tróc và hoa trái người Sa Đéc trồng quanh nhà. Ngôi nhà cổ Huỳnh Thủy Lê danh tiếng được Duras nhắc đến trong cuốn sách của bà cũng nằm trên đường Nguyễn Huệ, cùng với hai ngôi chùa Phúc Kiến là Chùa Bà Sa Đéc và Chùa Ông Kiến An Cung là những điểm đến “nhất định phải ghé qua” để hiểu thêm về nét văn hóa trong kiến trúc và tín ngưỡng gắn với thành phố có lịch sử lâu đời này. 

Ở phía bên kia bờ sông là nơi vẫn còn lưu giữ nhiều tòa nhà kiến trúc Pháp, trước đây là nhà ở và cơ quan của những người Pháp sinh sống ở Sa Đéc như gia đình Duras, chúng ẩn hiện trong những tán lá cây cổ thụ xanh mướt, hiện sinh của lịch sử biến động và giờ lại mang đến cho thành phố dáng vẻ mơ màng hoài cổ. Thành phố hoài cổ, nên nhịp sống của nó cũng vậy, từ những biển hiệu viết tay đặc trưng những năm 1960-1970 cho đến quán hủ tiếu nhỏ nằm ngay góc phố. Mỗi ngã rẽ trong khu phố cổ sẽ đưa bạn đến những phát hiện mới, những nét nên thơ khác và cứ tiếp nối như vậy cho đến khi chân bạn mỏi vì … đi bộ. 

Tôi kết thúc hành trình đi bộ ở một quán hủ tiếu bên vệ đường, cũng vì tò mò với món hủ tiếu Sa Đéc nổi tiếng. Hủ tiếu Sa Đéc được phục vụ theo hai kiểu: hủ tiếu nước và hủ tiếu khô. Cả hai loại đều ăn cùng thịt heo luộc, gan, tôm… và chỉ khác nhau ở phần nước dùng hay nước sốt. Hủ tiếu Sa Đéc phổ biến đến độ bạn có thể ngồi ăn ở bất cứ quán nào chứ không nhất thiết phải tìm đến một quán đặc biệt nào đó, bởi đó cũng là cách tôi có dịp quan sát cuộc sống thường ngày của thành phố này. 

Sa Đéc với tôi cũng giống như một chốn ẩn mình lý tưởng, và tôi biết mình sẽ còn quay trở lại rất nhiều lần, để không làm gì cả và để thong dong như những chuyển động của thành phố nhỏ bé này.