7 loài động vật có vú tồn tại chế độ mẫu hệ

Con cái hiếm khi là thủ lĩnh của đàn trong vương quốc động vật. Trong số các loài động vật có vú, chỉ có số ít có con cái nắm quyền trong các cuộc xung đột, kiếm ăn hoặc di cư. Đó là kết luận của một nghiên cứu về khả năng lãnh đạo của con cái ở các loài động vật có vú do Jennifer Smith tại Đại học Mills (California, Mỹ) và các đồng nghiệp của cô thực hiện - theo New scientist.

Nhóm của Smith phát hiện ra rằng con cái của 7 loài động vật có vú này có một hoặc nhiều đặc điểm sau: khỏe mạnh hơn về thể chất so với con đực, sống lâu hoặc dành phần lớn cuộc đời ở một khu vực và chúng hình thành mối quan hệ xã hội bền chặt với những con cái khác. 

Smith cho biết: “Ở những loài này, con cái gắn bó với nhau và chúng ảnh hưởng đến cấu trúc xã hội thông qua việc chỉ đạo thu thập thức ăn, gây chiến, quyết định nơi nhóm của chúng di chuyển và nắm giữ kiến thức hữu ích cho việc tìm kiếm thức ăn”. 

Dưới đây là danh sách 7 loài động vật có vú tồn tại chế độ mẫu hệ do nhóm nghiên cứu đưa ra.

Sư tử

Sư tử cái châu Phi với đàn con ở Masai Mara, Kenya - Ảnh: Richard Barrett/WWF

Sư tử sống theo đàn chủ yếu là những con cái, chịu trách nhiệm săn mồi và cung cấp thức ăn cho các thành viên khác trong đàn. Một đàn sư tử thường bao gồm những con cái có quan hệ họ hàng và đàn con của chúng, và sư tử là loài duy nhất trong số họ hàng nhà mèo sống cùng nhau. Chúng sinh con cùng lúc, nuôi những con non chung trong đàn, và những con non có thể bú sữa của bất kỳ con cái nào. 

Sư tử được liệt kê là loài dễ bị tổn thương trong danh sách đỏ các loài có nguy cơ tuyệt chủng của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế. Số lượng sư tử châu Phi đã giảm hơn 40% trong ba thế hệ qua, đã biến mất khỏi hơn 90% phạm vi của chúng.

Linh cẩu

Ảnh: Ola Jennersten/WWF

Cũng trên thảo nguyên châu Phi, linh cẩu đốm cái thống trị các thị tộc. Đối với linh cẩu đốm, một con cái thống trị duy nhất đứng đầu gia đình. Linh cẩu đốm tạo thành các nhóm có tới 80 thành viên.

Chúng có thể chất lớn hơn và hung dữ hơn con đực. Linh cẩu cái là chỉ huy trong các cuộc xung đột và là kẻ ăn thịt đầu tiên, đồng thời sẽ tự chọn bạn tình của chúng.

Voi châu Phi

Đàn voi châu Phi ở Masai Mara, Kenya - Ảnh: Denis Huot/WWF

Voi là loài động vật có cảm xúc, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chúng thương tiếc những con đã khuất, có trí nhớ dài hạn và có khả năng yêu thương. Loài vật này hình thành mối liên kết gia đình sâu sắc và chế độ mẫu hệ tồn tại qua nhiều thế hệ. Voi mẹ đầu đàn là con voi già nhất và thường lớn nhất, dẫn dắt toàn bộ đàn (từ 8 - 100 con voi). Kiến thức của voi đầu đàn về các tuyến đường di cư và vùng nước là vô giá, và “bà” truyền lại sự hiểu biết này cho thế hệ tiếp theo - khi “bà” qua đời, con gái lớn sẽ thay thế vị trí.

Cá voi sát thủ

Cá voi sát thủ là một trong số ít động vật có vú được biết là trải qua thời kỳ mãn kinh và con cái sống đến 90 tuổi. Những con cái lớn hơn truyền lại kiến thức quý giá và phức tạp về nguồn thức ăn và thói quen xã hội. Ngoài việc được giáo dục, những con nhỏ còn bị kỷ luật bởi mẹ của chúng, chúng biểu hiện tức giận thông qua các hành động như đập đuôi xuống nước và tạo ra tiếng động bằng răng - theo WWF. 

Khi hoạt động của con người tăng cường, các mối đe dọa đối với các đại dương trên thế giới tăng lên và cá voi sát thủ phải đối mặt với nhiều rủi ro như vướng vào ngư cụ, thiếu thức ăn do đánh bắt quá mức và thay đổi phân bố con mồi liên quan đến khủng hoảng khí hậu. Việc sử dụng định vị bằng tiếng vang để tìm con mồi cũng trở nên khó khăn hơn đối với chúng khi hoạt động vận chuyển ngày càng nhiều và đại dương trở nên ồn ào hơn. Các chất gây ô nhiễm độc hại cũng có thể gây hại cho hệ thống miễn dịch và sinh sản của cá voi sát thủ.

Vượn cáo

Vượn cáo đuôi vòng cái ở Madagascar - Ảnh: Martin Harvey/WWF

Ở cả vượn cáo đuôi vòng và đen trắng, con cái thường giữ hòa bình trong thuộc địa và dẫn đầu trong các cuộc tranh đấu. Và chúng tự chọn bạn tình. 

Những con cái trưởng thành, có kích thước tương tự như con đực, có thể liên tục giành chiến thắng trong cuộc đối đầu một chọi một với con đực.

Một nghiên cứu của WWF cho thấy quần thể của 57 loài vượn cáo sẽ giảm 60% nếu nhiệt độ toàn cầu tăng 2-4 độ C vào cuối thế kỷ này.

Tinh tinh lùn (bonobo)

Ảnh: Anup Shah/WWF

Tinh tinh lùn cái nhỏ hơn nhiều so với con đực, vì vậy thay vì cai trị bằng sức mạnh thể chất tuyệt đối, nữ thủ lĩnh có xu hướng giành được thứ hạng của mình nhờ tuổi tác, kinh nghiệm và khả năng hình thành mối liên kết bền chặt với những con cái khác trong nhóm. Tinh tinh lùn cái đã được biết là lập băng nhóm chống lại những con đực đã cố gắng làm hại hoặc đe dọa một con cái khác trong nhóm của chúng, ngay cả khi con cái đó không có quan hệ họ hàng với chúng, điều này ngăn cản những con đực thống trị bằng vũ lực.

Những con cái có cách giải quyết độc độc khi có xung đột, chúng làm giảm căng thẳng bằng cách dùng tay hoặc chân để chạm vào bộ phận sinh dục của một cá nhân đang bị kích động, nhóm của Smith cho biết.